De Lichttoren, midden in het centrum van Eindhoven, was een van de eerste grote productievestigingen van Philips. Vele decennia lang vonden generaties van arbeiders een werkplek in deze gloeilampenfabriek, waarvan het oudste deel dateert uit 1911. Met name het helverlichte torentje waar de gloeilampen werden getest, gold als baken van Eindhoven, niet te missen herkenningspunt voor de bezoeker van de stad.

Voormalige gloeilampenfabriek

Vanaf de tweede helft van de jaren ’70 verplaatste Philips haar productieactiviteiten voor een belangrijk deel naar elders; eerst in Europa, later naar landen in de Derde Wereld. Uiteindelijk kwam in ’98 ook de voormalige gloeilampenfabriek – inmiddels in gebruik genomen als kantorencomplex – leeg te staan. De gemeente wilde het bouwwerk behouden, als symbool voor Eindhovens industriële verleden. Maar ook als monument van bijzondere architectuur. Met name de betonconstructie volgens het systeem Hennebique, de enorme raampartijen en de hoge ruimten maken De Lichttoren tot een belangwekkend gebouw. De gemeente bewoog Philips ertoe om De Lichttoren via een prijsvraag op de markt te brengen. Het pand werd gekocht door de vastgoedpartijen Stam + de Koning en IBC, die de competitie wonnen met een ontwerp van het Antwerpse bureau AWG Architecten. Dat ontwerp ging uit van een gemengd en stedelijk gebruik, met uiteenlopende functies.

Gered voor de stad

De ontwikkelcombinatie slaagde er niet in om tot een haalbare invulling van het plan te komen, waarna De Lichttoren opnieuw te koop kwam te staan. Op het moment dat het icoon van Eindhoven een weinig verheffende toekomst als kantorenpand wachtte, vond Trudo het haar taak om in te grijpen. Een dergelijke bestemming zou de doodsteek betekenen voor het monument en voor de levendigheid in het stadscentrum. In 2003 kochten we De Lichttoren, inclusief het bijbehorende plan. Binnen twee jaar was de definitieve invulling van werken, wonen en recreëren rond en in 2006 gingen we in het gebouw aan de slag.

Industriële uitstraling

De oude fabriek is volledig gestript. Alle wanden, vloeren en plafonds zijn verwijderd, waarmee het bouwwerk zijn essentie in alle naaktheid prijsgaf. Alle nieuwe ruimten zijn uiteindelijk opgeleverd als ruw en kaal betoncasco. Juist die kracht en industriële uitstraling geven De Lichttoren haar unieke karakter. Trudo is deze enorme herontwikkelingsopgave niet alleen aangegaan vanwege de monumentale en symbolische waarde van het gebouw. Het zijn meervoudige publieke doelen die ons deden besluiten in te stappen.

In de eerste plaats speelt De Lichttoren een centrale rol in de meer algemene transformatie van Eindhovens ‘westcorridor’. Het pand vormt de onmisbare schakel tussen het centrum van de stad en het even verderop gelegen Strijp S, het immense Philips-complex dat geleidelijk wordt teruggegeven aan de stad en dat Eindhoven als nieuw stadsdeel zal moeten omarmen.

In de tweede plaats is De Lichttoren bij uitstek de plek waar een hoogstedelijk milieu kan worden gecreëerd, iets wat Eindhoven voorheen zo ontbeerde. Zoals een gast van Café Restaurant Usine onder in De Lichttoren het formuleerde: “Nu heb ik het gevoel dat ik in de grote stad zit.” Een derde, voor een corporatie meer klassiek doel: we wilden ook mensen met een bescheiden inkomen de mogelijkheid bieden om te kiezen voor een bijzondere, grootstedelijke woonomgeving. Een opzet waarin we uitstekend zijn geslaagd, gezien de enorme differentiatie in het woonprogramma. Er zijn in De Lichttoren 128 lofts gerealiseerd: sociale huur, sociale koop, middeldure koop, dure koop. Het is de enige plek in Eindhoven waar mensen met heel verschillende inkomens en achtergronden, van heel verschillende leeftijden en levensstijlen boven en naast elkaar wonen, in één complex. Volgens veel commerciële ontwikkelaars een onmogelijkheid; volgens ons de essentie van een aantrekkelijk hoogstedelijk milieu.

Wonen, werken, ontspannen

In De Lichttoren wordt niet alleen gewoond, maar ook gewerkt en ontspannen. Op de begane grond zitten diversen publieke functies, zoals een kapper, modezaak en horeca. Op de hele eerste verdieping – geluidsbuffer tussen de publieke ruimten op de begane grond en de erboven gelegen lofts – zit een kantoorfunctie voor kleine bedrijven.  De oude gloeilampenfabriek zorgt opnieuw voor een komen en gaan van mensen. Een levendige plek midden in de stad.

Gulden Feniks

Voor de herontwikkeling van De Lichttoren heeft Trudo de prestigieuze Gulden Feniks trofee ontvangen. Trudo ontving deze trofee in de categorie Transformatie. De Gulden Feniks is de opvolger van de Nationale Renovatie Prijs, die sinds 1985 om de twee jaar is uitgereikt en indrukwekkende prijswinnaars heeft opgeleverd. Tegenwoordig vraagt renovatie om een veel bredere aanpak. De jury legt bij de beoordeling daarom meer nadruk op duurzaamheid en het creëren van toekomstwaarde.

"De Lichttoren heeft een enorme symboolwaarde voor de stad Eindhoven en is op zorgvuldige en voorbeeldwaardige wijze behouden gebleven. De nieuwe functiemix, waarbij naast loft appartementen en kantoorruimte ook winkels en horeca hun plek vonden, voegt levendigheid toe aan dit deel van de binnenstad. De transformatie is uitgevoerd met zeer veel respect voor het bestaande, ruige karakter van de voormalige gloeilampenfabriek. Overal is de oorspronkelijke betonconstructie in het zicht gebleven. Toevoegingen, die voor de transformatie nodig waren, zijn op een bewonderenswaardige wijze ingepast, zoals de glazen balkons op de borstweringen van de woningpuien. Ook aan duurzaamheid is veel aandacht besteed; de Lichttoren is goed geïsoleerd en van moderne installaties voor energielevering voorzien. Bovenal vindt de jury het belangrijk dat een dergelijk belangrijk monument op een aantrekkelijke wijze is getransformeerd met grote impact op de omgeving."

Lees hier het volledige jury rapport.